Βυζαντινό (ή περσικό της δυναστείας των Σασσανιδών) σπαθί 1.8 μέτρων του 6ου αιώνα μ. Χ.

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά

Ευχαριστώ τον κ. Δημήτριο Σκουρτέλη, αγιογράφου και ιστορικού ερευνητή, μέλος της Ακαδημίας Ιστορικών Ευρωπαϊκών Πολεμικών Τεχνών, για τις πληροφορίες και το υλικό που μου έδωσε.

Ποιος είπε ότι μόνο οι Ευρωπαίοι πολεμιστές είχαν δίχειρα αμφίστομα σπαθιά που έγιναν γνωστά σε χρήση μετά το 14^ο αιώνα; Η ανατολικοί λαοί τα είχαν σε χρήση από τον 6^ο μ.Χ αιώνα.

Σύμφωνα με ένα εύρημα (ίσως και το μοναδικό που δυστυχώς είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση) που ανακαλύφθηκε σε ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή της Αφροδισιάδας, (η Αφροδιδιάδα που πήρε το όνομα της από το ναό αφιερωμένο στη θεά Αφροδίτη ήταν μια μικρή πόλη στην Καρία της Μικράς Ασίας.Ήταν κτισμένη στην περιοχή του Αφροδισίου ακρωτηρίου και υπαγόταν στην Κνίδο. Ήταν γνωστή για τα μάρμαρά της και τη Σχολή της γλυπτικής. Η πόληβρίσκεται κοντά στο σύγχρονο χωριό της ΤουρκίαςGeyre στη νοτιοδυτική ακτή της Μικράς Ασίας, 230 χλμ. νοτιοανατολικά της Σμύρνης και απέχει 10 χλμ. από την ακτή)  όλα ανατρέπονται όσο αφορά τη προέλευση των μεγάλων σπαθιών.

 

Στη φωτ. Το δεύτερο σε σειρά από πάνω είναι το σπαθί που βρήσκετε στο μουσειο της Αφροδισιάδας στη Τουρκία. Η φωτογραφία είναι από το βιβλίο Romano-Byzantine Armies 4th-9th Centuries εκδώσεις Osprey από τη σειρά Men at Arms.

Το έκθεμα βρίσκεται στο μουσείο της Αφροδισίας και είναι ένα αμφίστομο δίχειρο σπαθί μήκους 1.8 μέτρων, όσο δηλαδή ήταν και τα Γερμανικά Zweihänder του 14^ου αιώνα! Το έκθεμα ( που όπως ανάφερα είναι σε άσχημη κατάσταση ) είναι του 6^ου ή του 7^ου αιώνα μ.Χ, δηλαδή το καιρό που ο αυτοκράτορας της ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας πολέμησε την αυτοκρατορία των Σασσανιδών με στόχο την ανακατάληψη της Ιερουσαλήμ και την επιστροφή του Τιμίου σταυρού. Ουσιαστικά οργάνωσε τη πραγματική και ίσως μοναδική σταυροφορία αν δεχτούμε ότι οι σταυροφορίες των Φράγκων έγιναν με σκοπό μεν την ανακατάληψη της Ιερουσαλήμ (παρόλο που οι χριστιανοί ζούσαν αρμονικά με τους μουσουλμάνους εκτός από μερικές χρονικές περιόδους που τους περιόριζαν) αλλά οι πραγματικοί σκοποί τους ήταν οι απόκτηση νέων εδαφών.

Στη φωτ. Γερμανικά σπαθιά Zweihänder του 14^ου αιώνα

Ας γυρίσουμε όμως στο αρχαιολογικό εύρημα. Είτε το σπαθί ήταν Περσικής προέλευσης είτε Ρωμαϊκής, εκτιμούν οι ερευνητές και οι αρχαιολόγοι ότι χρησιμοποιείτε και από τους δυο στρατούς. Όπως γνωρίζουμε οι Ρωμαϊκή ανατολική αυτοκρατορία(το Βυζαντιο) είχε υιοθετήσει μεγάλο εξοπλισμό από τους εχθρούς της ακόμα και ολόκληρα τάγματα (όπως τους κατάφρακτους που ενώ αρχικά ήταν Περσικής προελεύσεως, οι κατάφρακτοι ή κλιβανάριοι έγιναν η αιχμή του δόρατος της πολεμικής μηχανής των Ρωμαίων της ανατολής). Εκτός από το αρχαιολογικό εύρημα που αποδεικνύει τη χρήση τέτοιον όπλων στη Βυζαντινή αυτοκρατορία και των Σασσανιδών το βρίσκουμε και σε λογοτεχνικά βυζαντινά βιβλία με τον όρο ρομφαία. Προφανώς η χρήση του θα ήταν όπως και των αρχαίων Θρακών, δηλαδή ενάντια σε ιππικό αλλά και για τη καταστροφή των λογχών του αντίπαλου στρατού. Η άλλη άποψη είναι πως είχε χρήση για τελετουργικούς σκοπούς όπως για παράδειγμα παρελάσεις ή σε αγήματα. ΄

Στη φωτ. Κλιβανάριος / κατάφρακτος του Βυζαντινού στρατού.

Ωστόσο επειδή δεν υπάρχουν πολλά ευρήματα ούτε λεπτομερές περιγραφές στα μεταγενέστερα αυτοκρατορικά βιβλία τακτικής, που δε τα μνημονεύουν ούτε αναφέρονται σε αυτά, σε αντίθεση με άλλα όπλα (όπως σπαθίον, παραμόιριον κτλ) , σημαίνει πως για κάποιο λόγω εγκαταλείφθηκε η χρήση τους. Επανεμφανήζοντε το καιρό των σταυροφόριων παλι με το όρο ρομφαία, που μας τα αναφέρει ο Μιχαήλ Ψελλός και η Αννα Κομνηνη, όπου εξαφανηζοντε και πάλι για να επιστρέψουν στη δύση της αυτοκρατορίας το 15^ο αιώνα που υπάρχουν αρκετές αγιογραφίες της εποχής που αποδεικνύουν ότι οι Ρωμαίοι της ανατολής (Βυζαντινοί) χρησιμοποιούσαν τέτοια όπλα.

Στη φωτ.  Ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος

Συμπεραίνουμε ότι το όπλο αυτό χρησιμοποιείτο μόνο για τις ανάγκες της κάθε εποχής και μετά απομακρύνονταν από την εκπαίδευση αυτού. Τουναντίον η χρήση ασπίδας (είτε μεγάλης τύπου σκούτον, είτε μικρής) και μικρότερου σπαθιού (τύπου σπαθίον και παραμοίριου) είχαν μια διαχρονική και συνεχόμενη εξελισσόμενη πορεία από την αρχή της αυτοκρατορίας (όταν οι λεγεώνες είχαν το gladious), αργότερα με την έλευση των Αβάρων που εισήγαγαν τη σπάθη και την υιοθέτησε η αυτοκρατορία ως παραμοίριο, μέχρι το τέλος αυτής.