Η κίνηση του ιππότη. Όταν ο Κωνσταντίνος, ο Βυζαντινός καταφρακτος άλλαξε την πορεία μιας μάχης

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά, προπονητή ξιφασκίας εκπαιδευτή ενόπλου Παμμαχου και Οπλομαχίας

582 μΧ. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία περνούσε δύσκολα χρόνια. Οι πρώτες φυλές των Σλάβων είχαν εμφανιστεί και έκαναν επιδρομές σε όλο τον Ελλαδικό χώρο λεηλατώντας τα πάντα φτάνοντας έως και την Αθήνα. Οι Άβαροι πίεζαν συνεχώς μέχρι που ο Αυτοκράτορας Τιβέριος Β – Κωνσταντίνος έκανε ανακωχή μαζί τους. Στην μακρινή Ανατολή ένας τεράστιος στρατός των Περσών εισέβαλαν στα ανατολικά σύνορα της Ρωμαϊκής Μεσοποταμίας καθώς ο πόλεμος συνεχίζονταν μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών. Η εισβολή των Σασσανιδών ήταν η αντεπίθεση τους στην μεγάλη επιδρομή που είχαν κάνει οι Ρωμαίοι το προηγούμενο έτος.
Σε απάντηση της εισβολής των Περσών ο Έλληνας Αυτοκράτορας Τιβέριος Β – Κωνσταντίνος έστειλε τον γαμπρό του Μαυρίκιο, ο οποίος ήταν ο Μάγιστρος του Στρατού ( Magister Militum ). Οι δύο αιώνιοι αντίπαλοι συναντήθηκαν στην Κωνσταντίνη της Ρωμαϊκής Μεσοποταμίας. Ο στρατηγός των Περσών ήταν ένας πολύ καλός και γενναίος άντρας ο οποίος ονομάζονταν Τανχοσδροης.

Ήταν καλοκαίρι Ιούλιος μήνας και έκανε πολύ ζέστη. Το Ρωμαϊκό στρατόπεδο ήταν σε μεγάλο αναβρασμό αφού την επόμενη μέρα οι δύο στρατοί θα συγκρούονταν . Η μάχη θα ήταν αμφίρροπη αφού και τα δυο στρατεύματα ήταν ίσης ποιότητας. Η λεπτομέρεια θα έκρινε την μάχη. Αυτά σκέφτονταν ένας χαμηλοβαθμος αξιωματικός των καταφρακτων μπροστά από τη φωτιά το βράδυ της παραμονής της μάχης. Και τότε μετά από πολύ προσευχή πήρε την απόφαση. Ήξερε ένα Περσικής καταγωγής παιχνίδι στρατηγικής όπου ο νικητής βγαίνει αυτός που θα εξουδετέρωνε τον βασιλιά του άλλου. Αυτό λοιπον θα έκανε.

Το επόμενο πρωί οι στρατιώτες των δύο στρατευμάτων άρχισαν να παρατάσσονται. Ο Κωνσταντίνος δεν πήγε όμως ποτέ στην ύλη του. Ο Κωνσταντίνος άρχισε να παρατηρεί τις σημαίες του αντιπάλου και κάποια στιγμή είδε την σημαία που υποδήλωνε ότι ο στρατηγός Τανχοσδροης βρίσκονταν εκεί. Ο Πέρσης στρατηγός βρίσκονταν στη πρώτη γραμμή, ίσος για να δώσει τις τελευταίες συμβουλές στους αξιωματικούς του ή να εμψυχώνει τους άνδρες του. Ο Κωνσταντίνος τότε σπυρουνισε το πολεμικό άλογο του, καταφρακτο και αυτό όπως εκείνος και άρχισε να καλπάζει μόνος του εναντίον των χιλιάδων Περσών. Οι Ρωμαίοι συνάδελφοι του τον κοιτούσαν έκπληκτοι. Οι Πέρσες το ίδιο και συντομα άρχισαν να γελούν. Πίσω του ένας Ρωμαίος αξιωματικός τον διέταξε να έρθει πίσω. Ο Κωνσταντίνος δεν έδωσε σημασία και συντομα είχε πλησιάσει στην απόσταση βολής τόξου. Μερικοί Πέρσες προσπάθησαν να τον σκοτώσουν με τα τόξα τους όμως τα βέλη τους δεν του έκαναν τίποτα. Τώρα οι Πέρσες δεν γελούσαν πια, ενώ οι Ρωμαίοι φώναζαν ‘ Νίκα ‘. Ο Κωνσταντίνος έβλεπε πια τα πρόσωπα των σαστισμενων Περσών. Δεν είχαν καταλάβει τι πάει να κάνει και ποιος ήταν ο στόχος του. Ο Κωνσταντίνος είδε τον Τανχοσδροη και σπιρουνισε το άλογο του για να αναπτύξει ταχύτητα. Δύο σωματοφύλακες του στρατηγού άρχισαν να καλπάζουν προς τον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντίνος απέφυγε τις επιθέσεις τους και συνέχισε αφήνοντας τους πίσω. Άλλοι δύο ήρθαν προς το μέρος του αλλά τον έναν τον κατέβασε με την μασια ( κεφαλοθραυστης ) του ενώ απεκρουσε το χτύπημα του άλλου με την ασπίδα του. Σπυρουνισε τότε το άλογο του για να αναπτύξει ταχύτητα και έφτασε πια στον τρομαγμένο στρατηγό Τανχοσδροη. Του έδωσε ένα ισχυρό χτύπημα με την μασια στο κεφάλι και ο στρατηγός έπεσε από το άλογο ζαλισμσενος τότε ο Κωνσταντίνος αμέσως μετά άλλαξε γρήγορα όπλο του όπως εκπαιδεύονταν για χρόνια, πήρε το δόρυ του και το κάρφωσε στα πλευρά του Πέρση στρατηγού ο οποίος πέθανε ακαριαία. Στιγμές αργότερα δεκάδες κοντάρια των Περσών διαπέρασαν το κλιβανιο του Κωνσταντίνου. Καθώς έσβηνε έβλεπε όλο τον Ρωμαϊκό στράτευμα να μπαίνει στην μάχη ενώ από χιλιάδες στόματα ακούγονταν η πολεμική κραυγή τους, ενώ οι Πέρσες να τα χάνουν αφού ο διοικητής τους είχε χαθεί.
Ο Μάγιστρος του Στρατού Μαυρίκιος κέρδισε μια απρόσμενη νίκη επί του Περσικού στρατού όπου τον συνέτριψε χάρη στο ανδραγανθημα ενός χαμηλοβαθμου αξιωματικού των καταφρακτων.

Όταν ο στρατός γύρισε πίσω στην Κωνσταντινούπολη ο Αυτοκράτορας Τιβέριος Β – Κωνσταντίνος γιόρτασε την νίκη του γαμπρού του με μεγάλο θρίαμβο και τέλεσε αγώνες αρματοδρομιων για να τιμήσει τον καταφρακτο ο οποίος μπήκε στο πάνθεον των αγνώστων ηρώων του μεσαιωνικού Ελληνισμού.

Πηγές:
– Σημειώσεις του Υπερασπιστή Μενάνδρου
– Ιωάννης της Εφέσου

Περί γενναιότητας των Εξκουβιτορων

Περί γενναιότητας των Εξκουβιτορων

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά, προπονητή ξιφασκίας εκπαιδευτή ενόπλου Παμμαχου και Οπλομαχίας

Κωνσταντινούπολη, Ιούνιος 922 μΧ.

Ο αυτοκράτορας Ρωμανός έδινε επίσημο δείπνο στους αξιωματικούς του όταν ένας μανδατορας έφερε τα νέα ότι οι Βούλγαροι είχαν εισβάλει και είχαν κάνει λειλασιες. Ο Ρωμανός τότε ανακοίνωσε τα νέα της εισβολής των Βουλγάρων στην Οικουμένη και έβγαλε ένα πύρινο λόγο κατά των Βουλγάρων. Ένας από τους αξιωματικούς που ήταν στο τραπέζι του αυτοκράτορα, ήταν ένας Σχολάριος ο οποίος υπηρετούσε στην Παλατινή Σχολή των Εξκουβιτορων ο οποίος λέγονταν Σακτικιος.
Το επόμενο πρωί ο Σχολάριος Σακτικιος πήρε τους άντρες του και βγήκε έξω από τα τείχη. Ο Σακτικιος ήθελε να χτυπήσει εκ παραδρομής το στρατό των Βουλγάρων που είχαν στρατοπεδεύσει κοντά στην Βασιλεύουσα. Ο Σακτικιος δεν είχε στο μυαλό ότι θα κατατροπωνε και θα έδιωχνε τον εχθρό. Ήθελε όμως να κάνει ένα γερό πλήγμα που θα τους έριχνε το ηθικό. Πραγματικά έφτασε απαρατήρητος στο στρατόπεδο του εχθρού , γιατί οι Βούλγαροι είχαν στείλει πολλές ομάδες να λεηλατήσουν τις γύρω περιοχές για προμήθειες και σκλάβους.
Έτσι ο Σακτικιος έπιασε στον ύπνο τους Βούλγαρους και αφού τους σκότωσε έκαψε το στρατόπεδο. Οι ελάχιστοι που γλύτωσαν έφτασαν στο κυρίως Βουλγαρικό στρατό και μήνυσαν τι είχε συμβεί. Τότε ο Βούλγαρος διοικητής διέταξε την εμπροσθοφυλακή να κυνηγήσει τους Ρωμαίους ( Βυζαντινούς ).
Ο Σακτικιος και οι άνδρες του δεν είχαν φύγει όταν έφτασε η εμπροσθοφυλακή των Βουλγάρων. Είχαν μείνει και συγκέντρωναν προμήθειες. Έτσι ξεκίνησε νέα μάχη ανάμεσα στους Εξκουβιτορες και τους Βούλγαρους. Αρχικά απώθησαν τους Βούλγαρους όμως συνεχώς έρχονταν νέοι πολεμιστές. Έτσι ο Σακτικιος διέταξε απεμπλοκή όπου και την εκτέλεσαν ορθά. Οι Εξκουβιτορες έκαναν τακτική υποχώρηση και καλπασαν με τα άλογα τους προς την Κωνσταντινούπολη. Όμως στο κατόπι τους έρχονταν όλος ο Βουλγαρικός στρατός.
Ενώ υποχωρούσαν οι Εξκουβιτορες πέρασαν πάνω από ένα ρηχό ποτάμι. Ο Σακτικιος διέταξε πρώτα τους άντρες του να περάσουν και μετά θα περνούσε αυτός αργότερα γιατί ήθελε να δει αν οι Βούλγαροι είχαν χάσει τα ίχνη τους. Όμως ενώ περνούσε κόλλησε το άλογο του στις λάσπες λόγο της ισχυρής θωράκισης που είχε.
Οι άντρες του είχαν φύγει, όταν οι πρώτοι Βούλγαροι φάνηκαν. Τότε ο Σακτικιος τράβηξε το σπαθίον ζωστικον έφτιαξε το κράνος του και περίμενε τον εχθρό. Τότε ξεκίνησε μια άνιση μάχη. Οι δέκα πρώτοι Βούλγαροι στρατιώτες επιτέθηκαν όμως γρήγορα έπεσαν όλοι νεκροί από την πολεμική τέχνη του Σχολαρίου Σακτικιου. Είχε αποφασίσει ότι θα έμενε εδώ και πολεμούσε όσο μπορούσε να αντέξει μέσα στο κλιβανιο του έως ότου οι άντρες να είναι μακριά και να έχουν σωθεί. Η μάχη συνεχίζονταν ενώ στα πόδια του ήταν ένα βουνό από νεκρούς στρατιώτες του εχθρού.
Ενώ ο Σχολάριος πολεμούσε μόνος του μια ορδή από Βούλγαρους , οι άλλοι Εξκουβιτορες είχαν προχωρήσει αρκετά όταν αντιλήφθηκαν ότι ο αρχηγός τους δεν ήταν μαζί τους. Φοβήθηκαν για το χειρότερο και τότε αναδιπλωθηκαν και καλπασαν πισω. Όταν έφτασαν, βρήκαν τον Σακτικιο να πολεμά μόνος του και βαριά τραυματισμένος μέσα στις λάσπες με δεκάδες νεκρούς γύρω του, ενώ άλλοι Βούλγαροι τον είχαν περικυκλώσει σαν αγέλη λύκων.
Συγκινημένοι από το θάρρος και την αυτοθυσία του αξιωματικού τους ξιφουλκησαν τα σπαθιά τους και όρμησαν αιφνιδιαστικά φωνάζοντας
” Βοήθει ο Θεός, Νικά ο Σταύρος ” ενάντια στους Βούλγαρους.
Η επίθεση των καταφρακτων Εξκουβιτορων ήταν τόσο σφοδρή που οι Βούλγαροι υποχώρησαν, όμως γρήγορα έκαναν τοίχο ασπίδων και όρμησαν πάλι εναντίον των Ρωμαίων. Τότε έγινε η πιο επική μάχη όλων των εποχών, αφού ξεκίνησε μια μάχη γύρω από τον τραυματισμένο Σακτικιο ανάμεσα στους Εξκουβιτορες και στους Βούλγαρους, ενώ άλλοι Εξκουβιτορες προσπαθούσαν να ξεκολλήσουν το άλογο του Σακτικιου που είχε χωθεί πολύ βαθιά μέσα στις λάσπες.
Οι Βούλγαροι είχαν υποστεί βαριές απώλειες όμως συνέχεια έρχονταν άλλοι και αναπλήρωναν τους νεκρούς.
Τελικά το άλογο ξεκόλλησε, οι Εξκουβιτορες έκαναν τακτική απεμπλοκή μάχης και καλπασαν γοργά προς την Κωνσταντινούπολη, όμως πίσω τους τους ακολουθούσαν οι Βούλγαροι. Πολλές φορές τους έφταναν με τα πιο ελαφριά άλογα τους τότε η οπισθοφυλακή των Εξκουβιτορων γυρνούσε τους αντιμετώπιζε και μετά πάλι ακολουθούσαν την μονάδα τους.

Με αυτό τον τρόπο έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη. Η εμπροσθοφυλακή έκανε σήματα στους βιγλατορες να ανοίξουν τις πύλες όπως και έκαναν. Έτσι οι Εξκουβιτορες πέρασαν την πύλη, όταν οι βιγλατορες είδαν μια ορδή από Βούλγαρους να ορμούν προς τα τείχη. Τότε μετά από συναγερμό τοξότες πήγαν στις επάλξεις και μετά από μια ομοβροντία πολλοί Βούλγαροι έπεσαν νεκροί και αφού είδαν ότι οι Εξκουβιτορες είχαν μπει στην Κωνσταντινούπολη, έκαναν μεταβολή και έφυγαν.
Η ζημιά που έκαναν οι Εξκουβιτορες στον εχθρό δεν ήταν μεγάλη, όμως τους είχε κάμψη τι ηθικό, αφού μια χούφτα στρατιώτες κατάστρεψαν ένα στρατόπεδο.
Πίσω στην Κωνσταντινούπολη στο Παλάτι και ο αυτοκράτορας διέταξε τους προσωπικούς του γιατρούς να τον περιθάλψουν, ενώ στην Πόλη όλοι έμαθαν για τα ανδραγαθήματα του. Οι γιατροί έκαναν ότι μπορούσαν όμως ο Σακτικιος ήταν θανάσιμα τραυματισμένος. Μια λόγχη είχε περάσει το κλιβανιο και του είχε τρυπήσει το στήθος, και στο μηρό του είχε μια φρικτή σπαθιά. Τελικά ο Σακτικιος κοιμήθηκε 3 μέρες μετά και πέρασε στο Πάνθεον των ηρώων του μεσαιωνικού Ελληνισμού και της Ρώμης. Κηδεύτηκε με τιμές ήρωα και ο αυτοκράτορας Ρωμανός παρίστατο στην κηδεία του.

Από την Σύνοψη Ιστορικών του Ιωάννη Σκυλίτζη

Στη Φωτογραφία: Καταφρακτος, αναβιωτης και ξιφομάχος της Ακαδημίας Ιστορικών Ευρωπαϊκών Πολεμικών Τεχνών ‘Λέοντες’.

Γυμναστικές ασκήσεις ή ασιατικές πολεμικές τέχνες;

Γυμναστικές ασκήσεις ή ασιατικές πολεμικές τέχνες;

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά, προπονητή ξιφασκίας εκπαιδευτή ενόπλου Παμμαχου και Οπλομαχίας

Τον τελευταίο καιρό κάποιοι οι ασκούνται στις Ασιατικές πολεμικές τέχνες αναρτούν φωτογραφικό υλικό του 19ου και 20ου αιώνα από Ελληνικά και Οθωμανικά σχολεία όπου οι μαθητές έχουν φωτογραφηθεί με κοντάρια , αλτήρες και Ινδικά ρόπαλα. Έχουν σκιαγραφήσει μια εντελώς λανθασμένη άποψη ότι οι Έλληνες και οι Οθωμανοί του Ρουμ Μιλιέτ μαθητές εξασκούνταν στο καράτε ή σε άλλη Ιαπωνική πολεμική τέχνη. Όπως έγραψα παραπάνω η άποψη αυτή είναι εντελώς λάθος. Μπορεί μερικές κινήσεις να μοιάζουν αλλά ποτέ οι μαθητές δεν διδάχθηκαν κάτι τέτοιο.

Στην Ελλάδα υπάρχουν αρχεία με υπουργικές αποφάσεις όπου οι μαθητές διδάσκονταν ένα σύστημα γυμναστικής που εξασκούνταν στην Ευρώπη στη τελευταία εικοσαετία του 19ου αιώνα. Ουσιαστικά υπήρχαν 3 σχολές γυμναστικής, η Αγγλοαμερικανικη, η Γερμανική και η Σουηδική. Εντέλει επικράτησε η Σουηδική στον 20ο αιώνα διότι μπορούσε να ασκηθεί σε αυτή πιο εύκολα ο μέσος αστός σε αντίθεση με την Αγγλοαμερικανικη και την Γερμανική η οποία είχε πολλές σωματικές απαιτήσεις και ήταν καλή για αθλητές και στρατιώτες. Στο Βασίλειο της Ελλάδας όπως και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι κυβερνήσεις αυτών των κρατών εισήγαγαν τη Σουηδική σχολή. Μάλιστα στην Ελλάδα έγινε και μια προσπάθεια για δημιουργία εθνικής σχολής όπου δυστυχώς δεν ευδοκίμησε ενώ ακολούθησε αργότερα ένα μικτό σύστημα της Σουηδικής και Γερμανικής σχολής.

Η Γερμανική σχολή είχε υιοθετήσει στα γυμνάσια τους την μέθοδο του Γάλλου γυμναστή Trelar η οποία διδάσκονταν στον Γαλλικό στρατό αλλά και στις μεγαλύτερες τάξεις των σχολείων αρρένων. Η μέθοδος αυτή είχε ως εργαλεία κοντάρια μήκους 6 ποδιών στα οποία στην άκρη τους είχαν προστεθεί σιδερένιες ή ξύλινες μικρές μπάρες. Με τα κοντάρια έκαναν ασκήσεις για την ενδυνάμωση του σώματος αλλά και για να αποκτήσουν οι έφηβοι και αργότερα οι στρατιώτες κινησιολογία που θα χρειάζονταν στην χρήση της ξιφολόγχης.
Τα Ινδικά ρόπαλα τα οποία τα έφεραν οι Άγγλοι από την Ινδία ήταν σε χρήση για μυϊκή ενδυνάμωση, και ήταν χρήσιμη γυμναστική για ξιφομαχους διότι βοηθούσαν την ενδυνάμωση συγκεκριμένων μυϊκών ομάδων που χρειάζονται οι ξιφομάχοι. Ωστόσο γρήγορα αγαπήθηκε ως γυμναστική που βοηθά επικουρικά αλλά αθλήματα και ένας λόγος ήταν ότι μπορούσε να γίνει σε μικρό χώρο σε σχέση με τα κοντάρια. Οι μικροί αλτήρες ήταν ένα άλλο είδος γυμναστικής τόσο της Σουηδικής σχολής όσο και της Γερμανικής όπου οι ασκούμενοι εφαρμοζανε ασκήσεις όπου τα χέρια και τα πόδια βρίσκονταν σε μη συνηθισμένες θέσεις , ενώ πολλές φορές το ένα χέρι μπορεί ήταν τεντωμένο ενώ το άλλο ταυτόχρονα λυγισμένο.
Όλα αυτά τα συστήματα βρίσκονται σε πλούσια βιβλιογραφία η οποία έχει επιβιώσει και μεριά αυτής είναι ακόμα ζωντανή. Παραθέτω στις φωτογραφίες δύο τίτλους εγχειριδίων γυμναστικής. Συνεπώς η γυμναστική αυτή που άνοιξε τον δρόμο στις γυμναστικές επιδείξεις που ίσος κάποιοι γνώρισαν δεν είχαν καμία σχέση με καράτε ή κάποια ασιατική τέχνη. Άλλωστε το καράτε ήρθε στην Δύση μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Βιβλιογραφία:

• Αθλητισμός και οι όψεις της αστικής κοινωνικότητας , Γυμναστικα και Αθλητικά σωματεία 1870-1922, Χριστίνα Κουλούρη, Κέντρο Νεο Ελληνικών Ερευνών, 1997

• Home Gymnastics, for the well and the sick, from the eighth German edition, Angerstein and Eckler , 1889

• Indian Clubs,Dumb Bells and Sword exercises, Harrison

• Η σωματική αγωγή και η στρατιωτική προπαιδευση της νεότητας, Αθήνα 1925, Δελτίο Υπουργείου Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης, παράρτημα 15

• Η γυμναστική εις το κράτος και τον στρατόν, ΠΑΕΑ 1( 1898-9)